Moody's Rusiyanın MDB-də geosiyasi rolunun "eroziyasını" açıqladı

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə RBK Moody's Investors Service beynəlxalq reytinq agentliyinin postsovet ölkələrində geosiyasi dinamikaya dair icmalına istinadən yazır.

Ekspertlər yazır ki, MDB-yə ənənəvi olaraq Rusiyanın təsir dairəsi kimi baxılır, lakin Ukraynadakı hərbi münaqişə və sanksiyalar fonunda "Rusiyanın MDB-də əsas diplomatik tərəfdaş və təhlükəsizliyin təminatçısı, eləcə də əsas iqtisadi mərkəz kimi rolu eroziyaya uğrayır”. Onlar iddia edirlər ki, Moskva öz təsirini saxlamaq üçün siyasi müdaxilə taktikasına müraciət edə bilər. "Başqa hallarda o, geosiyasi öhdəliklərindən geri çəkilmək və ya öz dəyərlərini təbliğ etmək kimi yumşaq güc strategiyalarına diqqət yetirmək qərarına gələ bilər”, - agentlik yazır.

Rusiyanın Ukraynada hərbi əməliyyatına başlamasından sonra Moody's Belarus, Moldova və Gürcüstan üçün siyasi risk qiymətləndirmələrini pisləşdirib (Rusiyanın Moody's-dən reytinqləri sanksiyalara görə geri götürülüb). 2022-ci ilin yayında Moody's Belarusun dollar avrobondlarını yerli rublla ödəmək qərarını dövlət defoltu kimi qiymətləndirib.

Moody's hesab edir ki, Rusiya və Ukrayna arasında münaqişə ən azı 2023-2024-cü illərdə yüksək gərginlik riski ilə davam edəcək və beynəlxalq sanksiyalar hərbi əməliyyatlar başa çatdıqdan sonra da davam edəcək. Analitiklər Rusiyanın "sərt gücünün” (hard power) eroziyasını bunun nəticəsi adlandırırlar, "baxmayaraq ki, o, əhəmiyyətli insan resursunu və nüvə potensialını saxlayır”.

Moody's qeyd edir ki, Gürcüstan və Moldova üçün geosiyasi gərginlik riskləri artır, lakin ilkin senaridə agentlik birbaşa qarşıdurmaların mümkünlüyünü nəzərə almır. Avropa İttifaqına üzv olmağa namizəd olan Moldovanın geosiyasi riskləri Dnestryanı ətrafındakı gərginliklə yanaşı, Ukraynadakı hərbi əməliyyatlara yaxın olması (raket parçaları ölkə ərazisinə dəfələrlə düşüb), enerji təhlükəsizliyi və NATO və Aİ tərəfindən təhlükəsizlik zəmanətlərinin olmaması məsələləri baxımından da artır, icmal müəllifləri qeyd edirlər.

Xüsusilə, agentlik yazır ki, Rusiya 2022-ci ilin sonunda Moldovaya qaz tədarükünü xeyli azaldıb və hətta qaz tədarükünün tamamilə dayandırılması ehtimalı barədə xəbərdarlıq edib ki, bu da ölkədə elektrik enerjisinin kəsilməsinə səbəb olub (Qazprom bunu onunla əsaslandırıb ki, Moldovaya verilən qazın bir hissəsi Ukraynada "oturur"). Analitiklər qeyd edirlər ki, enerji resurslarının baha olması və Ukraynadan gələn qaçqınların axını ölkə büdcəsinin yükünü artırır.

"Bu arada Dnestryanıda yerləşən Rusiya qüvvələrinin Ukraynaya göndəriləcəyi ilə bağlı qorxular da böhranın Moldovaya keçmə riskini artırır”, - Moody's yazır.

2023-cü ilin mayında Moldova prezidenti Maya Sandu MDB ilə tərəfdaşlığın ölkə vətəndaşları üçün sərfəli olmadığını bildirib.

Tiflisə gəldikdə, Moody's Gürcüstan ərazisinə hərbi ekspansiya ehtimalının aşağı olduğunu qeyd edir, lakin mümkün "Rusiyanın müdaxiləsi" səbəbindən "daxili siyasi volatilliyinin artması" riskinə işarə edir.

Rusiyanın Dağlıq Qarabağ münaqişəsində "kənarlaşması" fonunda digər ölkələr dövlətləri regionda "öz mövqelərini ortaya qoymağa" çalışırlar, Moody's qeyd edir. Xüsusilə, agentliyin analitikləri hesab edirlər ki, İran Ermənistandakı iqtisadi əlaqələri ilə Türkiyənin Qafqazda artan təsirini balanslaşdırmağa çalışdığı üçün Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsində iştirakını artıra bilər.

"Rusiyanın əsas istəyi regionda mövcudluğunu saxlamaq, orada bayrağını qorumaqdır. Onun üçün ən uyğunu status-kvo-dur - postsovet məkanında münaqişələrin dondurulmuş vəziyyətidir”, - deyə Mərkəzi Asiya üzrə ekspert Arkadi Dubnov qeyd edir. Onun fikrincə, indiki şəraitdə regiona başqa güclərin gəlməsi perspektivi kifayət qədər realdır: məsələn, həmin Ermənistan növbəti dəfə KTMT-dən çıxa biləcəyini açıqlayıb; bu baş verərsə, o zaman İrəvan üçüncü ölkələrin hərbi infrastrukturunu qəbul edə biləcək. "Bununla paralel olaraq, əgər amerikalılar ermənilərin təhlükəsizliyini təmin edə bilsələr, o zaman eynən türklər Azərbaycanın təhlükəsizliyini təmin edə bilərlər”, - ekspert vurğulayır.

Moody's MDB regionunda və xüsusilə Mərkəzi Asiyada geosiyasi ittifaqların yenidən təşkilini gözləyir. Onların fikrincə, ABŞ, Avropa Birliyi, Türkiyə və İranın rolu artacaq. Ekspertlər xatırladırlar ki, Türkiyə və İran son vaxtlar Qırğızıstan və Tacikistana dron satışını artırıb.

İqtisadi kontekstdə Rusiya Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) ölkələri, o cümlədən Qazaxıstan və Qırğızıstan üçün cazibə mərkəzi olaraq qalır, Moody's bildirir. Agentliyin məlumatına görə, 2022-ci ildə Rusiya ilə Mərkəzi Asiya ölkələri arasında ticarət dövriyyəsi 28%, Rusiyadan, xüsusən də Tacikistana pul köçürmələri kəskin (43%) artıb. Qazaxıstan və Özbəkistan 2023-cü ilin əvvəlində Qazprom ilə yeni əməkdaşlıq müqavilələri imzalayıb.

Bununla belə, Mərkəzi Asiya ölkələri öz aralarında logistika və infrastruktur əməkdaşlığını inkişaf etdirir və Aİ və Çin kimi digər böyük bazarlara ixrac kanallarını diversifikasiya etməyə çalışırlar, Moody's qeyd edir. 2022-ci ildə Çin və region ölkələri arasında qarşılıqlı ticarət Rusiyanın onlarla ticarətindən daha çox artıb - 40% (70,2 milyard dollar). Ankaranın iqtisadi rolu da artır. Eyni zamanda, region ölkələri fəal şəkildə xarici maliyyələşdirmə axtarışındadır, xüsusən də Aİ və ABŞ-dan, Avropa və ABŞ hakimiyyət orqanları Mərkəzi Asiyaya maraqlarını bərpa ediblər. Aİ ölkələri artıq regiona birbaşa xarici investisiyaların əsas mənbəyidir (Moody's-in məlumatına görə, 40%-dən çox).