Okeanların donmuş soyuq bölgələrində gəmilərin hərəkət edə bilməsi üçün buzqıran gəmilərə ehtiyac var. Bu xüsusi gəmilər, donmuş buzu parçalayıb əzərək normal ticarət gəmilərinin yolunu açır.

Qaynarinfo xəbər verir ki, "buzqıran” olaraq tanınan bu gəmilər, buzu kəskin burunları ilə yarmaq əvəzinə, gövdələrinin böyük ağırlığı altında buzu qırmaq üçün dairəvi və meyilli burun forması ilə hazırlanıb. Bu "qalx və əz” metodunu səmərəli tətbiq etmək üçün isə yüksək itki gücü və möhkəmləndirilmiş gövdələrdən istifadə olunur.

Müasir buzqıranlar; ticarət gəmilərinə müşayiət etmək, elmi kəşfləri dəstəkləmək və Arktik və Antarktika tədarük xətlərini qorumaq kimi vəzifələri yerinə yetirir. Bundan əlavə, donmuş sularda ilişib qalmış digər gəmiləri xilas etmək üçün də istifadə olunur.

Buzqıranların konfiqurasiyaları, gəminin roluna görə dəyişir. Bəziləri dizel-elektrik mühərrikləri ilə işləyir, ən ağır xidmət tipli modellər isə limitsiz məsafə və davamlı yüksək güc üçün nüvə reaktorlarından istifadə edir. Təkmilləşdirilmiş gövdə dizaynları, hava qabarcığı sistemləri və yönləndirilə bilən iticilər (azimut), bu gəmilərin çoxillik və qalın buz sıralarında belə hərəkət etməsini təmin edir.

Arktikdə dəniz buzunun geri çəkilməsi, bölgənin naviqasiya və tədqiqat üçün daha əlçatan olmasını təmin edərək, buzqıranları geosiyasi rəqabətin vacib bir hissəsinə çevirib. Qlobal istiləşmə nəticəsində əldə olunan daha asan giriş imkanları, bu sahədə nüfuz və nəzarət qurmaq istəyən ölkələr üçün önəm daşıyır.

Hal-hazırda Rusiya, 50-dən çox buzqıran və buzda hərəkət edə bilən patrul gəmisi ilə Arktik sularında dominant güc kimi ön plana çıxır və fəaliyyət göstərən nüvə enerjili gəmilərə də sahibdir. Buna qarşı, ABŞ-ın köhnəlmiş buzqıran donanması, mütəxəssislər tərəfindən ciddi zəiflik kimi qiymətləndirilir.

ABŞ-ın aktiv qütb gəmilərinin sayının məhdudluğu, ilin bütün dövründə əməliyyatları davam etdirməyi çətinləşdirir. Bu boşluğu doldurmaq üçün ABŞ, Kanada və Finlandiya, Rusiya hakimiyyətinə qarşı çıxmaq məqsədilə "Buz Paktı” adlı birgə proqram başlatdılar. Əriyən qütb marşrutları iqtisadi və hərbi imkanları da birlikdə gətirir.

Yeni nəsil buzqıranlar: Səmərəlilik və güc yönümlü

Digər dövlətlər Rusiyanın qütb donanmasına çatmaq üçün yarışarkən, bu rəqabət gələcəyin buzqıranlarında innovasiyaları da təşviq edir. Yeni gəmilər daha yaxşı itki, daha yüksək səmərəlilik və inkişaf etmiş buzla başa çıxma qabiliyyətlərinə fokuslanaraq hazırlanır.

Məsələn, fin mühəndislər alternativ yanacaqlar, məsələn, biyometanol üzərində araşdırmalar apararaq, hibrit dizel-elektrik və batareya dəstəkli yeni nəsil gəmilər inkişaf etdirirlər. Gövdənin optimallaşdırılması və sürtünməni azaldan sistemlər üzərində də işlər aparılır.

Ağır buz şəraitində isə nüvə itkisi hələ də ən təsirli yol olaraq qalır. Rusiya’nın Arktika sinfi gəmilərində istifadə olunan müasir reaktorlar, uzun məsafəli polar donanmaların gələcəkdə qaçılmaz olacağını göstərən, kompakt və səmərəli sistemlər kimi ön plana çıxır.

Aydın