BMT-nin nüvə xidmətinin rəhbəri Rafael Qrossi Tehranın nüvə fəaliyyətlərinə MAQATE-nin nəzarətini gücləndirmək ümidi ilə bazar ertəsi İrana gəlib, lakin analitiklər və diplomatlar onun təsir imkanlarının məhdud və boş vədlərdən çəkinməli olduğunu deyirlər.

Bu barədə Qaynarinfo "Reuters”ə istinadən xəbər verir.

Qrossinin İran rəsmiləri, o cümlədən baş nüvə müzakirəçisi Əli Baqeri Kani və xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahiyan ilə görüşləri nəzərdə tutulub.

Ötən ay Qrossi İranda yoxlamaların səviyyəsinin yetərli olmadığını bildirib. "Proqramın dərinliyini və genişliyini nəzərə alaraq, bizim əlavə monitorinq imkanlarımız olmalıdır”, - o deyib.

ABŞ-ın o zamankı prezidenti Donald Trampın 2018-ci ildə İranla böyük dövlətlər arasında imzalanmış nüvə sazişini ləğv etmək qərarından sonra İran uranın zənginləşdirilməsini sürətləndirib və Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi ilə əməkdaşlığı azaldıb.

İran uranı 60%-ə qədər zənginləşdirir ki, bu da təxminən 90% silah səviyyəsindədir. MAQATE-nin rəsmi meyarına görə, bu material daha da zənginləşdirilsəydi, iki nüvə silahı üçün kifayət edərdi.

İran MAQATE-nin öz işini düzgün yerinə yetirmək imkanlarını məhdudlaşdırıb. Agentlik Tehranın bəyan edilməmiş ərazilərdə tapılan uran izləri ilə bağlı izahatlardan yayınmasından tutmuş, MAQATE-nin demək olar ki, bütün yüksək səviyyəli ekspertlərinin xaric edilməsinə qədər bir sıra problemlərlə üzləşir.

2023-cü ilin martında İrana son səfərindən qayıdanda Qrossi "Ümumi bəyanat”da qeyd olunduğu kimi Tehrandan əhəmiyyətli güzəştlər əldə etdiyinə inanırdı.

MAQATE-nin üzv dövlətlərə təqdim etdiyi hesabatlar sübut edir ki, nəticə qeyri-kafi olub.

Qrossi ümid edib ki, bu bəyanat İran tərəfindən 2022-ci ildə ələ keçirilən müşahidə kameraları və digər monitorinq avadanlıqlarının yenidən quraşdırılmasına səbəb olacaq. Amma sonda kameraların yalnız bəziləri yenidən quraşdırılıb.

İndi MAQATE İranın nüvə proqramının sazişə nəzarət etməyə imkan verən hissələrinin, məsələn, sentrifuqaların - uranın zənginləşdirilməsi maşınlarının sayının izini itirib. MAQATE bunu öz hesabatlarında "biliyin davamlılığının” itirilməsi kimi xarakterizə edir.

Bu, Tehranın gizli zənginləşdirmə sahəsi yarada biləcəyi ilə bağlı narahatlıqları artırıb, baxmayaraq ki, diplomatlar bunun belə olmadığını deyirlər.

"Aydındır ki, MAQATE İranın nüvə proqramının görünən hissəsindən daha çox görünməyən hissələrindən narahatdır”, - Beynəlxalq Böhran Qrupundan Əli Vaez deyib.

İran hökumətinin nümayənfəsi Məhəmməd Eslami mayın 1-də Qrossinin səfəri barədə danışarkən deyib ki, Tehran MAQATE ilə əməkdaşlığı gücləndirməyə ümid edir.

Reuters-in məlumatına görə, ABŞ prezidenti Co Bayden administrasiyasının bir ay sonra 35 ölkənin iştirak etdiyi MAQATE Rəhbərlik şurasında İranla ciddi şəkildə qarşıdurma aparmaq istəməməsi Qrossinin təsir rıçaqlarına dair şübhələri artırıb.

Bununla belə, mənbələr hesab edirlər ki, Qrossi İranın nəyə razılaşmağa hazır olduğunu dəqiq dərk etmədən danışıqlara getməyəcək.

"Hamı bilir ki, bu, İranın Rəhbərlər şurasının iclaslarından əvvəl oynadığı oyundur, burada o, mütəmadi olaraq qınamalardan qaçmaq üçün həddən artıq vədlər verir və sonra onları yerinə yetirmir. Qrossi də bu strategiyanı yaxşı bilir. Əsas sual odur ki, o, konkret olaraq İrandan nəsə əldə edə bilərmi? - "Nuclear Threat Initiative”in analitiki Erik Brüer bildirib.

Nizami Bağırov