II Dünya müharibəsində ABŞ-ın Xirosima və Naqasakiyə hücumu nüvə silahının döyüş şəraitində ilk və yeganə istifadəsi kimi tarixə düşüb. Daha sonra heç bir ölkə nüvə silahından birbaşa istifadə etməsə də, onilliklər boyu nüvə və termonüvə yüklərinin müxtəlif sınaqları keçirilib. Bu sınaqlar bəziləri üçün güc nümayişi, digərləri üçün isə nüvə yarışının başlanğıcı olub və beynəlxalq siyasətə həlledici təsir göstərib.

Qaynarinfo xəbər verir ki, "Wion" jurnalı tarixdəki ən böyük nüvə sınaqları və onların geosiyasətə, ətraf mühitə və nüvə silahlarına nəzarətə qlobal təsirindən yazıb.

Çar-bomba

SSRİ-nin həyata keçirdiyi "Çar-bomba" tarixdəki ən güclü nüvə sınağı olub. 30 oktyabr 1961-ci ildə Tu-95 bombardmançısı tərəfindən 4 000 metr hündürlükdən atılan bomba Novaya Zemlya arxipelaqı üzərində partladılıb. Gücü təxminən 50 meqaton təşkil edib. Partlayışdan yaranan göbələkvari bulud 65 kilometrə qədər yüksəlib və 40 kilometr enində olub. Ekvivalent gücü 57 milyon ton trotilə bərabər idi.

20 kilometr radiusdakı bütün binalar məhv olunub, 5-5,5 maqnituda bərabər seysmik dalğalar isə bütün dünyada qeydə alınıb. Zərbə dalğası Yer kürəsini üç dəfə dövr edib və 1000 kilometr məsafədə şüşələri sındırıb. SSRİ beynəlxalq aləmdə kəskin qınanıb. Bu sınaqdan sonra nüvə sınaqlarını məhdudlaşdıran bir sıra beynəlxalq müqavilələr imzalanıb, o cümlədən 1963-cü il "Hissəvi nüvə sınaqlarının qadağan edilməsi haqqında müqavilə".

Castle Bravo

ABŞ 1 mart 1954-cü ildə Marşall adalarında ilk quru termonüvə cihazını sınaqdan keçirib. "Castle Bravo" partlayışının gücü 15 meqaton idi və gözləniləndən üç dəfə artıq olmuşdu. Radioaktiv çöküntülər adaların əhalisinə və amerikalı hərbçilərə ciddi ziyan vurub.

665 ada sakini yüksək radiasiyaya məruz qalıb. Radioaktiv tozlar Avropa, Avstraliya, Hindistan və Yaponiyaya qədər çataraq beynəlxalq etirazlara səbəb olub.

Castle Yankee

5 may 1954-cü ildə Marşall adalarının Bikini atolunda keçirilən "Castle Yankee" sınağı 13–13,5 meqaton gücə malik olub. Partlayış sınaq adasını tamamilə buxarlandırıb və 43 kilometr hündürlüyə qədər qalxan bulud yaradıb.

Castle Romeo

26 mart 1954-cü ildə keçirilən "Castle Romeo" sınağı 11 meqaton gücə malik olub. Yaranan buludun qırmızı, narıncı və sarı çalarları kütləvi informasiya vasitələrində nüvə partlayışının simvolik təsvirinə çevrilib. Bu sınaq da Sakit okeanda ciddi radioaktiv çirklənməyə səbəb olub.

Ivy Mike

1 noyabr 1952-ci ildə Marşall adalarında keçirilən "Ivy Mike" dünyada ilk uğurlu hidrogen bombası sınağı olub. 10,4 meqaton gücündə olan partlayış termonüvə texnologiyalarına keçidin başlanğıcı sayılır. Bu sınaq SSRİ-ni öz nüvə proqramını sürətləndirməyə məcbur edib.

Bu beş nüvə sınağı bəşəriyyətin tarixini dəyişdi, yeni silahlanma yarışına təkan verdi, geosiyasi münasibətlərə və beynəlxalq təhlükəsizlik mexanizmlərinə təsir göstərib.

Aydın