Ukrayna bu tələ-dronlardan istifadə etməyə başladı: Rusiya çox narahatdır — Forbes

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "Forbes” yazır.

Məqalədə Rusiya hərbi bloqundan götürülən məlumatlara istinad edilir ki, Ukrayna getdikcə daha çox Rusiya tipli tələ-dronlara bənzər aldadıcı dronlar işə salır (məsələn, rusların "Gerbera”sı tipli).

Müəlliflər xatırladırlar ki, tələlərin (primers/decoy) konsepsiyası ilk dəfə Soyuq Müharibə dövründə hazırlanmışdı. O vaxt strateji bombardmançı B-52, düşmən ərazisinin dərinliklərində tapşırıqları yerinə yetirə bilirdi və onun müşayiətində ADM-20 Quail adlı reaktiv tələ-dronlar uçurdu. Bu tələlər radarlarda əsl hədəfi gizlətməyə kömək edirdi. Eyni zamanda B-52 özü heç vaxt döyüşdə istifadə edilməmiş və 1978-ci ildə istismardan xaric edilmişdi.

Lakin müəlliflərin yazdığına görə, bir məqamda planlaşdırıcılar tələnin həm də döyüş başlığı daşıya biləcəyini dərk etdilər. Bu isə Subsonic Cruise Armed Decoy (SCAD) proqramının yaranmasına gətirib çıxardı, daha sonra isə bu proqram "Tomahawk” gəmiyə/hava bazlı qanadlı raketinə çevrildi.

"Hərbi hava qüvvələri indi daha təkmil tələ-dronlara malikdir — o cümlədən elektron susdurma (jamming) və aldatma imkanlarına malik ADM-160 MALD, qiyməti təxminən 400 min dollar olan bu tip dronlardan bir neçəsi Ukraynaya təyyarələrin qorunması üçün çatdırılıb”, — məqalədə deyilir.

Jurnalistlər həmçinin yazırlar ki, Rusiya "Şahed”ləri (Shahed) örtmək üçün tələlərdən fəal istifadə edir. Məqalədə göstərilən ISIS analitik mərkəzinin məlumatlarına görə, hücumlar zamanı istifadə edilən hava vasitələrinin təxminən yarısı ucuz və əsasən silahsız tələlərdir.

Müəlliflər göstərir ki, "Şahed” təxminən 50 min dollaradır, "Gerbera” tələsi isə təxminən 10 min dollar dəyərindədir. İndi "Gerbera” geniş miqyasda istifadə olunur. Həmçinin "Gerbera” ölçü baxımından "Şahed”lə eyni səviyyədədir, radar üzərində ona bənzəyir, lakin ağırlığı on dəfə azdır və uçuş məsafəsi xeyli kiçikdir. Bəziləri elektron savaş avadanlığı ilə təchiz olunub, bu avadanlıq hava müdafiə radarlarının yerlərini aşkar edə bilir. Keçən ayın məlumatlarına görə, 19 ədəd silahsız "Gerbera” Polşa üzərindən uçararaq "müdafiəni yoxlamışdı”.

"Bəzi "Gerbera”lar kiçik döyüş başlıqları ilə təchiz olunub — taktiki zərbələr üçün və ya dron hücumlarından sonra təmizləmə işlərini görən ukraynalı ekipajlara təhlükə yaratmaq üçün. "Silahlanmış tələlər” hələ də aktualdır və heç bir dron tamamilə zərərsiz sayılmamalıdır”, — müəlliflər əlavə edirlər.

Ruslar həmçinin daha sadə və daha kiçik olan "Parodiya” tipli tələlərdan istifadə edirlər. Bu, çox sadə konstruksiya olsa da, radar üçün böyük görünməsi üçün "Lyneburg lensi” adlanan radar-reflektorla (metal örtüklü kürə tipli) təchiz edilib — yəni radar üzərində parlaq kürə kimi görünür. Dron kontrplakdan hazırlanır və əsasən Çin və Qərb elektronikasından istifadə edir. Uçuş məsafəsi məlum deyil, lakin hesab edilir ki, yüzlərlə kilometrdir.

Müəlliflər əlavə ediblər ki, tələlər böyük əhəmiyyətə malikdir, çünki Ukraynanın "Şahed”lərdən müdafiəsi əsasən radioelektron mübarizə vasitələri və pulemyotlar və avtomatik silahlarla silahlanmış mobil müdafiə qruplarıdır; müdafiədə həmçinin raketlərə əsaslanılır.

Mətbuatda yayılan videolarda Rusiya dronlarının F-16 təyyarələri tərəfindən "hava-hava” "Sidewinder” raketləri ilə vurulması, həmçinin MiG-29 təyyarələrinin R-73 raketləri buraxması göstərilib. Bu raketlər çox effektivdir, lakin onların sayı məhduddur. Müəlliflərin verdiyi məlumata görə, hər bir AIM-9X (Sidewinder) raketi 447 min dollar təşkil edir və ildə yalnız bir neçə yüz belə raket istehsal olunur — onları ucuz tələlər üçün sərf etmək olmaz.

"Forbes”in məlumatına görə, Ukraynanın dron-zərbə kampaniyasını genişləndirməsi daha çox vaxt tələb etdi, amma indi bu kampaniya sürətlə qüvvətlənir. Bu il açıq mənbələrə əsasən uzaqmənzilli 30 min dron buraxılmasının planlaşdırıldığı bildirilir. Bu dronlar naməlum sayda tələlərlə tamamlanacaq, bu tələlər müdafiəni tükətmək və ya diqqəti yayındırmaqla hücum edən dronlara daha yaxşı şans verə bilər.

Müəlliflər rus hərbi bloqundan götürülmüş fotolar təqdim ediblər — həmin bloq ilk dəfə ukraynalı tələ-dronu göstərib. Fotoya əsasən bu tələnin ölçüsünü anlamaq mümkün deyil, amma müəlliflər hesab edirlər ki, tələ yəqin ki, hücum dronlarından kiçikdir, lakin içərisində radar-reflektor (radar görünürlüğünü artıran) var.

Nəşr xatırladır ki, 2024-cü ildə Ukraynanın "Slobidka Aerocompany” şirkətinin plastik borulardan və metal folqa ilə örtülmüş taxta karkasdan ibarət ucuz tələ hazırladığı barədə məlumat yayılmışdı. Göstərilən model konstruksiya baxımından demək olar eyni görünür, hətta "borulu korpusun hər iki ucunda eyni qapaqlar” da var.

"Ukraynanın dron zərbələri diqqətlə planlaşdırılır, mürəkkəb uçuş trayektoriyaları ilə müdafiəni keçəcəyiniz yol axtarılır. Tələlər kəşfiyyatçı kimi çıxış edir — təhlükəsiz marşrutları yoxlayır, "xəyali eskadrilyalar” isə HAVA MÜDAFİƏSİNİN diqqətini yayındırır, əsl zərbə başqa yerdə vurulur”, — müəlliflər əlavə ediblər.

Həm hücum dronları, həm də tələlərin istehsalı Ukraynanın tərəfinə bir qədər vaxt tələb etmiş ola bilər, amma indi onlar sürətlə inkişaf edəcək. Ola bilsin ki, onlar elektron kəşfiyyat, rabitə təkrarlayıcıları funksiyalarını yerinə yetirir və silahlanmış variantları olacaq.

Eyni zamanda Ukraynanın effektiv zenit-artilleriya bölmələri və "Şahed”ləri vurmaq üçün kəsici dronlarının sayı artır — bu, Rusiya ilə müqayisədə üstünlük yaradır: Rusiyada bu cür ixtisaslaşmış müdafiə vasitələri yoxdur.

"Müasir videolar göstərir ki, ukraynalı dronlar neftayırma zavodlarına daxil olurlar, orada bir neçə pulemyot səma tərəfə atəş açır. Bu isə göstərir ki, Rusiya "yer-hava” raket ehtiyatlarına əsaslanır və ehtiyatlar getdikcə daha sürətlə tükənir, çünki daha çox tələ səmanı doldurur. Bəzi rus mənbələri hesab edir ki, raketlər artıq bitmək üzrədir və altı buraxma qurğusuna cəmi iki raket qalıb”, — məqalədə deyilir.

Nəşr yekunlaşdırır ki, ukraynalı dronlar Fire Point FP-1 və "Lyutıy” (Лютый) ruslara ciddi zərbə vuracaq. Və ucuz tələlər daha çox hücum dronlarının keçməsinə imkan yaradacaq.

Xatırladırıq ki, Ukrayna "Şahed”ləri vurmaq üçün kəsici dronlardan uğurla istifadə edir. Mühəndislər adi kvadrokopterləri kəsici dronlara çeviriblər. Məlumata görə, onlar artıq yüzlərlə hədəfi məhv ediblər.

Həmçinin "Bullet” adlı zenit-dronun uğurlu sınaqları və seriyalı istehsalı barədə məlumat var — bu dron xüsusi olaraq "Şahed”ləri məhv etmək üçün hazırlanıb. İstehsalçılar ümid edirlər ki, onun 309 kilometr/saat sürətinə çatmaq qabiliyyəti sayəsində effektiv olacaq.

Buna baxmayaraq, ekspertlər hələ ki "Şahed” zərbələrini yüksək effektiv hesab edirlər. Bu dronlar uğurlu silahlar sayılır və Rusiya onları davamlı şəkildə modernizə edir və yeni konfiqurasiyalarla tamamlayır.