Çindəki Jinlin krateri, yalnız kosmik cisimlərin çırpılması nəticəsində yaranan müstəvi deformasiyalar xüsusiyyəti (PDF) göstərən kvars dənələri ilə varlığını təsdiqləyib. Bu kəşf, kiçik ölçülü dünyaxarici obyektlərin planetimizə təsirinin düşünüldüyündən daha böyük olduğunu ortaya qoyur.

Qaynarinfo xəbər verir ki, Cənubi Çinin sıx və səfalı meşəlik ərazilərində alimlər müasir geoloji dövrümüzdə yaranmış ən böyük çarpma kraterini aşkar ediblər. Jinlin krateri adlanan bu nəhəng çökəklik, planetimizin kosmosdan gələn cisimlərlə necə və nə zaman qarşılaşdığına dair son dərəcə dəyərli məlumatlar təqdim edir.

Quanqdonq vilayətinin şimal-qərbində, Zhaoqinq şəhəri yaxınlığında yerləşən, olduqca ucqar mövqedəki kraterin diametri 820–900 metr arasında dəyişir və dərinliyi 90 metrə çatır. Bu ölçülər, daha əvvəl ən böyük hesab edilən Rusiyadakı 300 metrlik Maça kraterini xeyli geridə qoyur.

Bütün dəlillər kraterin nisbətən yaxın bir dövrdə yarandığını göstərir. Tədqiqatçılar "müasir” ifadəsi ilə təxminən 11 700 il əvvəl Buz Dövrünün sonunda başlayan Holosen dövrünü nəzərdə tuturlar.

Kraterin kənar hissəsi əsasən aşınmış qranitdən ibarətdir. Lakin yüksək enerjili toqquşma nəticəsində yarandığına dair ən aydın sübut kvars dənələrində müşahidə olunan, Müstəvi Deformasiya Xüsusiyyətləri (PDF) adlanan mikroskopik quruluşlardır.

Yüksək Təzyiq Elmi və Texnologiyası İrəli Tədqiqatlar Mərkəzindən tədqiqatın əsas müəllifi Min Çen bildirir ki, bu PDF strukturlarının yaranması yalnız kosmik cisimlərin təsiri ilə əmələ gələn intensiv şok dalğaları nəticəsində mümkündür. Bu təsir 10–35 giqapaskal arasında təzyiqə işarə edir. Çen deyir: "Bu, Yer üzündə hər hansı geoloji prosesin yarada bilməyəcəyi qədər güclü şok təsiridir".

Bölgənin müntəzəm musson yağmurlarına, güclü yağıntılara və yüksək rütubətə baxmayaraq kraterin olduqca yaxşı qorunub saxlanılması bu kəşfi daha da əhəmiyyətli edir. Lakin krateri yaradan meteoritin tərkibcə dəmir, yoxsa daş olduğunun müəyyənləşdirilməsi üçün araşdırmalar davam edir.

Yer öz uzun tarixi boyunca daim meteoritlərin bombardımanına məruz qalıb. Planetimizin səthinin hər nöqtəsi kosmosdan gələn bir ziyarətçi ilə toqquşma riski daşıyır. Lakin geoloji qüvvələr, eroziya və səthin davamlı dəyişməsi qədim çarpma izlərinin əksərini silib. Çen bildirir ki, Jinlin kraterini xüsusi edən də məhz budur.

Çen deyir: "Bu kəşf göstərir ki, Holosen dövründə kiçik dünyaxarici cisimlərin Yer üzərindəki təsir miqyası daha əvvəl qeydə alınandan xeyli böyükdür.” Alimlərə görə, bu toqquşma kraterinin aşkar edilməsi kiçik ölçülü kosmik obyektlərin bölgüsünü, çarpma tarixçəsini və nümunələrini anlamaq üçün daha möhkəm elmi baza yaradacaq".

Yeni tədqiqat "Matter and Radiation at Extremes” jurnalında dərc edilib.

Aydın