Yer kürəsinin quru səthindəki ən aşağı nöqtə - Yaxın Şərqdə yerləşən Ölü dənizin sahilləridir. ABŞ Okean və Atmosfer Araşdırmaları Agentliyinin (NOAA) məlumatına görə, bu sahil xətti dəniz səviyyəsindən təxminən 430 metr aşağıda yerləşir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "Live Science" məlumat yayıb.

Qeyd olunur ki, Ölü dənizin sahilləri quru üzərindəki ən aşağı nöqtə olsa da, Yer kürəsinin ən dərin nöqtəsi deyil. Bu status Sakit okeandakı Mariana çökəkliyində yerləşən Çellencer Dərinliyinə aiddir – onun dərinliyi təxminən 10.935 metr təşkil edir.

Ölü dənizin dərinliyi gündəlik dəyişir

NASA-nın məlumatına əsasən, yay aylarında yüksək temperatur və quraqlıq səbəbindən bu su hövzəsinin səviyyəsi gündə 2–3 santimetr aşağı düşə bilər. Maraqlıdır ki, bu su hövzəsi texniki olaraq dəniz deyil, duzlu bir göldür. Onun uzunluğu 76 km, eni isə 18 km-ə qədərdir. "Ölü dəniz” adı isə tarixən onun sularında canlıların yaşamaması ilə əlaqədar rahiblər tərəfindən verilib.

Geoloji mənşə və tektonik aktivlik

Ölü dəniz, təxminən 20 milyon il əvvəl formalaşmağa başlamış və bu gün Afrika və Ərəb tektonik plitələri arasında yerləşən Ölü dəniz çatlağı boyunca uzanır. Bu çatlaq qırılma zonasının bir hissəsidir və 1000 kilometrdən çox məsafəni əhatə edərək Qırmızı dənizdən Türkiyənin Taurus dağlarına qədər uzanır.

NASA bildirir ki, Ölü dəniz, Afrika qitəsini ayırmaqda olan Böyük Rift Vadisinin bir hissəsidir. Rod-Aylend Universitetindən dəniz tədqiqatçısı Rob Pokalni izah edir ki, Ölü dəniz çatlağı, Kaliforniyadakı San-Andreas çatlağına bənzər transfor qırılma tipindədir, yəni iki plitə bir-birinin yanından sürüşərək keçir.

Qeyd edilir ki, hər iki plitə şimala doğru hərəkət etsə də, şərqdəki plitə ildə təxminən 5 mm daha sürətli irəliləyir. Müqayisə üçün, San-Andreas çatlağı ildə 10 dəfə daha sürətli hərəkət edir.

Ziqzaq formasının rolu

Keçmişdə alimlər Ölü dənizin ziqzaq formasında olan bu çatlaq sahəsində formalaşdığını düşünürdülər. Əgər çatlaq düz olsaydı, plitələr bir-birinə nisbətən rahatca sürüşə bilərdi. Ancaq ziqzaq formasında olduqda, sürüşmə zamanı arada boşluq yaranır və bu da "sürüşmə hövzəsi”nin yaranmasına səbəb olur. Bu hövzələrin dik divarları olur və bu da Ölü dənizin bu qədər aşağıda yerləşməsini izah edə bilər.

Lakin Tel-Əviv Universitetinin "Minerva” Ölü dəniz Tədqiqat Mərkəzinin direktoru, dəniz geofiziki Tsvi Ben-Avraam qeyd edir ki, klassik sürüşmə hövzələrindən fərqli olaraq, Ölü dəniz çökəkliyi genişliyinə nisbətən çox dərindir. Onun sözlərinə görə, çökəkliyin cənub hissəsindəki çökmə qatları təxminən 15 km dərinliyə enir, halbuki eni cəmi təxminən 10 km təşkil edir.

Son geoloji proseslər

Ben-Avraam və komandası düşünür ki, Ölü dəniz "sürüşmə hövzəsi” xarakteri daşıyır. Təxminən 4 milyon il əvvəl, bu bölgədə bazalt bloklarından biri ayrılıb və aşağıya enməyə başlayıb, nəticədə çökəklik daha da dərinləşib, lakin eninə genişlənmə baş verməyib.

Alimlər qeyd edir ki, bu cür geoloji proseslərin real vaxt rejimində izlənməsi çox çətindir, çünki plitələrin hərəkəti olduqca yavaş və zəif müşahidə olunan dəyişikliklərdir.

Aydın